Бәсекеге барынша қабiлеттi бес елдiң қатарынан ойып тұрып орын алатын Жапония бүгiнде көпшiлiк назарын өзiне аударып, жұрттың таңдай қақтыруда. Барынша дамыған елу елдiң қатарына кiруге талпынған Қазақстанның Жапониядан үйренерi көп. Қазір Жапония жоғары технологиялар, машина жасау жағынан оқ бойы озық тұр. Бұл елде өмiр сүру деңгейi өте жоғары. Жапондар экономикалық қуаттылығы жағынан АҚШ-тан кейiнгi екiншi орынды иеленуде. Әлем елдерi Жапонияны табиғи ақыл-ойдың барынша дамыған мекенi деп таниды.
Тынық мұхитының солтүстiк - батыс бөлiгiндегi Шығыс Азия жағалауларында асау өзендер араларын ажыратып жатқан алып аралдар тобынынан құрайтын Жапонияның анау айтқандай табиғиа байлыққа бай мемлекет емес. Жапон жерi негiзенiн үлкен төрт аралдан тұрадыү Олар: Хонсю, Хоккайда, Сикоку және Кюсю. Бұл аралдардың сыртында жалпы көлемi 3500 шақырымға жететін шағын аралдары және бар. Шекаралық орналасуы жағынан оңтүстiк-шығысында Ресеймен, шығысында Оңтүстiк және Солтүстiк Корея елдерiмен әрi Қытаймен, солтүстiгiнде Сахалин және Куриль аралдарымен шектеседi. Кез келген көзi қарақты адам Жапонияда жер сiлкiнiсi жиi қайталанатынын жақысы бiледi. Сейсмологтар жыл сайын мың жарымнан астам жер дүмпуiн тiркейдi. Ал, қуатты жер сiлкiнiстері он жыл сайын қайталанып тұрады. Бұдан бөлек бұл елдi теңiз дауылы, яғни цунамилер де жиi мазалайды. Цунамилердiң биiктiгi 10 метрге дейiн жететіні белгілі.
Қазiргi таңда Жапониянда 127,33 млн. Адам өмiр сүруде. Осы ретте айат кетуiмiз керек дүниежүзi бойынша ұзақ жасаған қариялардың көпшiлiгi осы Күн шығыс елі. Ресми дерек көздерiне назар аударатын болсақ, ер адамдардың орташа өмiр сүру деңгейi 75 жастың шамасында, ал әйелдерінің көпшiлiгi 85 жасқа дейiн өмiр сүредi. Соңғы уақыттары жапондар тез қартаятын халықтың санатына қосылып отыр.
Жапон Конституциясы 1947 жылдың 3 мамырында қабылдаған. Ежелгi дәстүр бойынша елде монархиялық билiк сақталған. Мұраға берiлетiн императорлық тақ жоғарғы ақсүйек әулетiнiң заңды меншiгi болып табылады. Бұның сыртында жұрттың қамын жейтiн заң шығарушы билiк пен атқарушы билiк тағы бар. Бұл ел 47 префектурға бөлiнген, әрқайсының өзiн-өзi басқаратын жеке органы бар. Осы ретте айта кетуiмiз керек, Жапонияда жергiлiктi жерлердiң өзiн-өзi басқару қатты дамыған. Қазір жапаон халқы мұндай басқару жүйесiнiң жемісін жеуде. Осылайша олар экономикасын көтерiп, өзгелерге сара жол салып бердi. Конституция бойынша император жапон халықының мызғымаз бiрлiгi мен тұтастығының кепiлi.
Халқының 99 пайызы қалалы жерде өмiр сүретiн Жапонияның қазiр Жалпы iшкi өнiмi (ЖІӨ) 3,4 трлн. долларды құрап отыр. Осы ретте олар дүниежүзiлікi өндiрiстiң 14,3 пайзына қожалық ететiнiн айтсақ, оқырман экономикасының қаншалықты дамығанын өзі-ақ бағамдар. Сондай-ақ, бұл ел жұмыс орнының көптiгiмен де ерекшеленедi. Сатистикалық органдар бүгінде елдегi еңбек нарығы 67,11 млн. адамға арналған алға тартып отыр. Халықты жұмыспен қамту жағынан Жапония дүниежүзi елдерiн шаң қаптырып кеттi десе болады.
Мемлекет негiзiнен жеке кәсiпкерлерге арқа сүйегендiктен мұнда жеке тұлғаның мүддесi қатты қорғалады. Қазiргi таңда Жапонияның өзге елдермен қарым-қатынасы өте жоғарғы деңгейде дамыған. Олар қазiр 44,7 трлн. иендi экспортқа салып, пайда таубуда. Жапондар көлiк пен түрлi жабдықтар құрастыруда, тұрмыстық техникалар мен компьютер шығаруда, химиялық талшықтар мен мұнай өңдеу және электр қуатнын өндiруде ешкiмге дес берер емес. Бiрақ жапон эконмикасы сыртқы жағдайға қатты тәуелдi. Олар өздерi өндiретiн тауарларға қажеттi шикiзатты бәрiн өзге елдерден тасымалдайды. Мәселен жапон халқы мақтаның 100 пайызын, бокситтiң 99,9 пайызын, мыстың 99,8 пайызын, мұнайдың 99,7 пайызын, темiрдiң 99,7 пайызын, көмiрдiң 81,8 пайызын шетелден тасымалдауға мәжбүр. Ал экспорттың 74,4 пайызын көлiк пен түрлi жабдықтар, 7,8 пайызын металл өнiмдерi, 20,4 пайызын мұнай химиясы, 14,7 пайызын азық-түлiк өнiмдерi құрайды. Олар көбiнде өздерiне қажеттi өнiмдерiдiң басым бөлiгiн АҚШ, Австралия, Канададан тасымалдайтыны мәлім. Тағы бір айта кететін жайт, жапондар дүниежүзiнде теңiз тағамдарын тұтынатын елдер арасында бiрiншi орында. Олар жылына 12 млн. тонна теңiз тағамдарын жеп ұзақ жасап отырған жайы бар.
Жапон экономикасының қарыштап дамуына елдiң қаржы жүйесі айрықша ықпал етуде. Қазір дүниежүзiндегi банк активтерiнiң 40 пайызы жапондық банктердiң еншiсiнде. Қарапайым халыққа түсiнктiлеу етіп айтсақ, дүниежүзiндегiң ең iрi он банктың қатарына Жапонияның алты банкы бар. Бұл қаржы құрылымдары жүниежүзiлiк инвестицияның 11,7 пайызын уысында ұстап отыр. Инвестицияның негiзгi бөлiгi Солтүстiк және Оңтүстiк Америка елдерiне, Шығыс және Оңтүстiк-шығыс Азияға бағытталған. Ол елдердiң қатарында бiздiң Қазақстан да бар. Мәселен, күнi бүгiнге дейiн Жапония тарапынан Қазақстанға тартылған қаржы көлемi қомақты. Жапон үкiметiнiң «Дамуға ресми көмек» бағдарламасының негiзiнде 88,8 млрд. иен несие берiлсе, 4,5 млрд. иен гранттық көмек көрсетiлген. Елiмiзде жапондық қаржыға салынған құрылыстар жеткiлiктi. Олардың қатарында Қазақстан мен Қытайды жалғастыратын Достық-Алшаңқай бағытындағы темiржол құрылысы, Семейдегi Ертiс өзенiнiң үстiне салынған аспалы көпiр, Астана әуежайының қайта жабдықталуы, Батыс Қазақстан облысындағы көлiк жолдарының күрделi жөндеуi, Астана қаласының ауыз су құбырларын жаңғырту сияқты жобалар бар.
Күн шығыс елiнде "экономикалық реформасыз эксномикалық даму жоқ" деген қанатты сөз бар. Сондықтан Жапония дүниежүзiнде экономикалық реформаға жиi баратын бірден-бір ел.
Қазiргi таңда бiлiм мен ғылымға арқа сүйеген елдердiң бағы жанып, айдарынан жел есiп тұрғаны баршаға аян. Бұл ретте жапондықтар бiлiм беру iсiне айрықша көңiл бөлiп отыр. Жапонияда 425 жеке меншiк университеттердi қосқанда барлығы 600-ге жуық университет бар. Ең беделдi оқу орындары қатарына Токио (1877 жылы құрылған, 11 факультеттен тұрады), Киото (1897 жылы құрылған, 10 факультетi бар) және Осака университетi (1931 жылғы, 10 факультетi бар) жатады. Жоғары бiлiм беру жүйесi төрт түрлi оқу мекемелерiнен тұрады. Олар: толық циклды университеттер төрт жылдық, жеделдетiлген циклдi университеттер екi жылдық, кәсiби колледждер және техникалық институттар. Қазақстан мен Жапония арасындағы дипломатиялық қарым-қатынас 1992 жылы орнаған. Осы жолы Елбасы Нұрсүлтан Назарбаев Жапонияға үшінші сапарын жасауда. Қазірекі елдің сауда-экономикалық ынтымақтастығы ойдағыдай дамып келеді. 2007 жылы екіжақты тауар айналымының көлемі өткен жылмен салыстырғанда 54,5 пайызға (1,1 млрд. доллар) артып, 1,7 млрд. долларды құрады.
Тынық мұхитының солтүстiк - батыс бөлiгiндегi Шығыс Азия жағалауларында асау өзендер араларын ажыратып жатқан алып аралдар тобынынан құрайтын Жапонияның анау айтқандай табиғиа байлыққа бай мемлекет емес. Жапон жерi негiзенiн үлкен төрт аралдан тұрадыү Олар: Хонсю, Хоккайда, Сикоку және Кюсю. Бұл аралдардың сыртында жалпы көлемi 3500 шақырымға жететін шағын аралдары және бар. Шекаралық орналасуы жағынан оңтүстiк-шығысында Ресеймен, шығысында Оңтүстiк және Солтүстiк Корея елдерiмен әрi Қытаймен, солтүстiгiнде Сахалин және Куриль аралдарымен шектеседi. Кез келген көзi қарақты адам Жапонияда жер сiлкiнiсi жиi қайталанатынын жақысы бiледi. Сейсмологтар жыл сайын мың жарымнан астам жер дүмпуiн тiркейдi. Ал, қуатты жер сiлкiнiстері он жыл сайын қайталанып тұрады. Бұдан бөлек бұл елдi теңiз дауылы, яғни цунамилер де жиi мазалайды. Цунамилердiң биiктiгi 10 метрге дейiн жететіні белгілі.
Қазiргi таңда Жапониянда 127,33 млн. Адам өмiр сүруде. Осы ретте айат кетуiмiз керек дүниежүзi бойынша ұзақ жасаған қариялардың көпшiлiгi осы Күн шығыс елі. Ресми дерек көздерiне назар аударатын болсақ, ер адамдардың орташа өмiр сүру деңгейi 75 жастың шамасында, ал әйелдерінің көпшiлiгi 85 жасқа дейiн өмiр сүредi. Соңғы уақыттары жапондар тез қартаятын халықтың санатына қосылып отыр.
Жапон Конституциясы 1947 жылдың 3 мамырында қабылдаған. Ежелгi дәстүр бойынша елде монархиялық билiк сақталған. Мұраға берiлетiн императорлық тақ жоғарғы ақсүйек әулетiнiң заңды меншiгi болып табылады. Бұның сыртында жұрттың қамын жейтiн заң шығарушы билiк пен атқарушы билiк тағы бар. Бұл ел 47 префектурға бөлiнген, әрқайсының өзiн-өзi басқаратын жеке органы бар. Осы ретте айта кетуiмiз керек, Жапонияда жергiлiктi жерлердiң өзiн-өзi басқару қатты дамыған. Қазір жапаон халқы мұндай басқару жүйесiнiң жемісін жеуде. Осылайша олар экономикасын көтерiп, өзгелерге сара жол салып бердi. Конституция бойынша император жапон халықының мызғымаз бiрлiгi мен тұтастығының кепiлi.
Халқының 99 пайызы қалалы жерде өмiр сүретiн Жапонияның қазiр Жалпы iшкi өнiмi (ЖІӨ) 3,4 трлн. долларды құрап отыр. Осы ретте олар дүниежүзiлікi өндiрiстiң 14,3 пайзына қожалық ететiнiн айтсақ, оқырман экономикасының қаншалықты дамығанын өзі-ақ бағамдар. Сондай-ақ, бұл ел жұмыс орнының көптiгiмен де ерекшеленедi. Сатистикалық органдар бүгінде елдегi еңбек нарығы 67,11 млн. адамға арналған алға тартып отыр. Халықты жұмыспен қамту жағынан Жапония дүниежүзi елдерiн шаң қаптырып кеттi десе болады.
Мемлекет негiзiнен жеке кәсiпкерлерге арқа сүйегендiктен мұнда жеке тұлғаның мүддесi қатты қорғалады. Қазiргi таңда Жапонияның өзге елдермен қарым-қатынасы өте жоғарғы деңгейде дамыған. Олар қазiр 44,7 трлн. иендi экспортқа салып, пайда таубуда. Жапондар көлiк пен түрлi жабдықтар құрастыруда, тұрмыстық техникалар мен компьютер шығаруда, химиялық талшықтар мен мұнай өңдеу және электр қуатнын өндiруде ешкiмге дес берер емес. Бiрақ жапон эконмикасы сыртқы жағдайға қатты тәуелдi. Олар өздерi өндiретiн тауарларға қажеттi шикiзатты бәрiн өзге елдерден тасымалдайды. Мәселен жапон халқы мақтаның 100 пайызын, бокситтiң 99,9 пайызын, мыстың 99,8 пайызын, мұнайдың 99,7 пайызын, темiрдiң 99,7 пайызын, көмiрдiң 81,8 пайызын шетелден тасымалдауға мәжбүр. Ал экспорттың 74,4 пайызын көлiк пен түрлi жабдықтар, 7,8 пайызын металл өнiмдерi, 20,4 пайызын мұнай химиясы, 14,7 пайызын азық-түлiк өнiмдерi құрайды. Олар көбiнде өздерiне қажеттi өнiмдерiдiң басым бөлiгiн АҚШ, Австралия, Канададан тасымалдайтыны мәлім. Тағы бір айта кететін жайт, жапондар дүниежүзiнде теңiз тағамдарын тұтынатын елдер арасында бiрiншi орында. Олар жылына 12 млн. тонна теңiз тағамдарын жеп ұзақ жасап отырған жайы бар.
Жапон экономикасының қарыштап дамуына елдiң қаржы жүйесі айрықша ықпал етуде. Қазір дүниежүзiндегi банк активтерiнiң 40 пайызы жапондық банктердiң еншiсiнде. Қарапайым халыққа түсiнктiлеу етіп айтсақ, дүниежүзiндегiң ең iрi он банктың қатарына Жапонияның алты банкы бар. Бұл қаржы құрылымдары жүниежүзiлiк инвестицияның 11,7 пайызын уысында ұстап отыр. Инвестицияның негiзгi бөлiгi Солтүстiк және Оңтүстiк Америка елдерiне, Шығыс және Оңтүстiк-шығыс Азияға бағытталған. Ол елдердiң қатарында бiздiң Қазақстан да бар. Мәселен, күнi бүгiнге дейiн Жапония тарапынан Қазақстанға тартылған қаржы көлемi қомақты. Жапон үкiметiнiң «Дамуға ресми көмек» бағдарламасының негiзiнде 88,8 млрд. иен несие берiлсе, 4,5 млрд. иен гранттық көмек көрсетiлген. Елiмiзде жапондық қаржыға салынған құрылыстар жеткiлiктi. Олардың қатарында Қазақстан мен Қытайды жалғастыратын Достық-Алшаңқай бағытындағы темiржол құрылысы, Семейдегi Ертiс өзенiнiң үстiне салынған аспалы көпiр, Астана әуежайының қайта жабдықталуы, Батыс Қазақстан облысындағы көлiк жолдарының күрделi жөндеуi, Астана қаласының ауыз су құбырларын жаңғырту сияқты жобалар бар.
Күн шығыс елiнде "экономикалық реформасыз эксномикалық даму жоқ" деген қанатты сөз бар. Сондықтан Жапония дүниежүзiнде экономикалық реформаға жиi баратын бірден-бір ел.
Қазiргi таңда бiлiм мен ғылымға арқа сүйеген елдердiң бағы жанып, айдарынан жел есiп тұрғаны баршаға аян. Бұл ретте жапондықтар бiлiм беру iсiне айрықша көңiл бөлiп отыр. Жапонияда 425 жеке меншiк университеттердi қосқанда барлығы 600-ге жуық университет бар. Ең беделдi оқу орындары қатарына Токио (1877 жылы құрылған, 11 факультеттен тұрады), Киото (1897 жылы құрылған, 10 факультетi бар) және Осака университетi (1931 жылғы, 10 факультетi бар) жатады. Жоғары бiлiм беру жүйесi төрт түрлi оқу мекемелерiнен тұрады. Олар: толық циклды университеттер төрт жылдық, жеделдетiлген циклдi университеттер екi жылдық, кәсiби колледждер және техникалық институттар. Қазақстан мен Жапония арасындағы дипломатиялық қарым-қатынас 1992 жылы орнаған. Осы жолы Елбасы Нұрсүлтан Назарбаев Жапонияға үшінші сапарын жасауда. Қазірекі елдің сауда-экономикалық ынтымақтастығы ойдағыдай дамып келеді. 2007 жылы екіжақты тауар айналымының көлемі өткен жылмен салыстырғанда 54,5 пайызға (1,1 млрд. доллар) артып, 1,7 млрд. долларды құрады.
Нұрлан Жұмахан
Комментариев нет:
Отправить комментарий